Steeneik, Quercus ilex L. ssp. ballota

Deze eeuwenoude steeneik heeft zich, hoewel hij nog geen duizend jaar is, ontpopt tot een heus symbool voor de inwoners van het dorp Radiquero, waar hij bekend staat onder de naam de ‘Eik van Cazacarra’. Het is een buitengewoon mooie boom met zijn karakteristieke halfronde silhouet. Wanneer u onder deze boom gaat staan hoort u het wonderlijke geluid van de wind die door de bladeren ruist, ziet u de duizenden lichtjes die door zijn takken heen schijnen en de grond kussen,… allemaal onvergetelijke ervaringen. Er wordt dankbaar gebruik gemaakt van deze unieke ambiance tijdens feesten en parijen… De boom is ook een onafscheidelijke metgezel geworden van het wijnhuis Monclús, waar eigenares Mercedes haar voortreffelijke wijnen produceert van de Denominación de Origen Somontano, en tevens heerlijke gerechten bereidt voor haar restaurant.

Vanuit Azlor neemt u de weg die staat aangegeven als “Senderos de Azlor” richting Pantano de los Moros, of la Fondota. Het gaat om een uitzonderlijk exemplaar, stokoud en monumentaal. Er wordt wel gezegd dat deze boom van de groenige soort is, misschien omdat de oudste olijven overeenkomen met deze lokale soort. Toch laat een recent onderzoek zien dat het gaat om een uniek exemplaar, dat we daarom “singulares” noemen. Dat heeft te maken met het feit dat deze boom is ontstaan vanuit een kruising tussen het stuifmeel van verschillende bomen, waardoor de genetische samenstelling van deze olijfboom nergens anders terug te vinden is. Hetzelfde geldt voor de olijfboom van Nadal de Colungo, die – wat niet ongebruikelijk is voor oude olijfbomen - meer dan 1000 jaar oud is. De meest traditionele en efficiënte methode van verspreiding van olijfbomen is via staken, dat wil zeggen: geselecteerde twijgjes van een zeer productieve moederplant, waaruit gekloonde bomen worden verkregen, volledig identiek aan hun ‘verwekker’.

Ligging: Route Senderos de Azlor

Aan de voet van de Colegiata de Alquézar bevindt zich een aangelegd pad dat loopt van de gemetselde muren tot de schaduw van de olijfbomen die specifiek in Alquézar groeien. Het pad is een eerbetoon aan de olijfboomgaarden die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de lokale economie van Alquézar. Aan de overkant ziet u terrasvormige velden waar meer dan vijfhonderd van deze olijfbomen staan.

Rondom het dorp, langs de rijksweg A-1233 tussen de plaats Radiquero en de afrit naar Adahuesca kunt u deze prachtige velden zien liggen.

De wilde olijfboom (Olea europea) is een bewonderenswaardige boom: sterk en robuust, in staat om extreme temperaturen te weerstaan (van 40°C tot -7°C), en lange periodes van droogte te overleven op arme, steenachtige bodems. Dit alles maakt hem tot dé boom bij uitstek in het mediterrane ecosysteem, waar hij al 10.000 jaar voorkomt. In Somontano vindt u afwisselend olijfboomgaarden en andere boomkweek (wijnstokken en amandelbomen), en eikenbossen die samen zorgen voor een zeer rijk landschap.

De olijfboom draagt niet alleen bij aan de kwaliteit van het landschap, maar speelt ook een belangrijke rol in het behoud van de bodem. Zijn genetisch erfgoed is zo waardevol dat we het nog niet eens helemaal kennen. Het is aan de uitstekende zorg van onze voorouders te danken dat er nu eeuwenoude olijfboomgaarden zijn waar ten minste 18 verschillende variëteiten of bewerkingen voorkomen, sommige afkomstig van één enkele populatie. De Alquézarvariëteit bevindt zich uitsluitend in het noorden van Somontano en in sommige dorpen, zoals Asque, staan stokoude olijfbomen die nog altijd productief zijn. Ze worden alquezrana genoemd omdat het gaat om een variëteit die het meest voorkomt in Alquézar. De zeer krachtige, fier opstaande boom heeft lichte takken die de neiging hebben om recht omhoog te groeien. Hij is zeer goed tegen kou bestand.

De bladeren zijn kort en breed. De vruchten hebben een ovale vorm en worden zwart wanneer ze rijp zijn, maar dat duurt zo lang dat sommige vruchten een roodachtige kleur behouden en nooit helemaal zwart worden. De verandering van kleur vindt gelijkmatig over de hele vrucht plaats. Deze olijf wordt alleen gebruikt voor olijfolie, die een intense groene kleur en een heerlijke smaak heeft. Deze olijf is niet bedoeld voor in de salade of als garnering.

In de omgeving van la Colegiata staan nog altijd enkele oude amandelbomen. Deze plaats staat bekend als de amandelboomgaard van de pastoor van Alquézar, hij diende namelijk als proeflaboratorium van eerwaarde Rafel Ayerbe.

Deze pastoor van Alquézar, geboren in Radiquero, wijdde vele jaren van zijn leven aan het experimenteren met nieuwe soorten amandelbomen, op zoek naar de soort die de meeste vruchten gaf maar vooral het best bestand was tegen de langdurige vorst die de boeren in de regio zo veel schade toebracht.

In deze amandelboomgaard verkreeg hij uiteindelijk de zogenoemde amandelboom desmayo of largueta, een vondst die hem naast andere onderscheidingen het grootkruis van agrarische verdiensten (Gran Cruz del Mérito Agrícola) opleverde. Hij verzamelde al zijn ervaringen met het kweken van de genoemde soort in zijn boek getiteld El Almendro Desmayo (De amandelboom Desmayo), waarmee hij heeft bijgedragen aan de verspreiding van deze soort en de doordachte methoden voor het kweken van amandelbomen die tot op de dag van vandaag waardevol zijn gebleven.

Dit alles vond plaats zo’n 80 jaar geleden.