In het zuiden van Somontano zijn er nauwelijks waterbronnen aan de oppervlakte, daarom waren de bewoners genoodzaakt een systeem te bedenken om de ondergrondse bronnen makkelijk te kunnen bereiken en onderhouden. Zo ontstonden de pozos fuentes, gewelfde kamers waarin het water bewaard werd.

Middels twee zalen worden de geheimen vertoond van deze bijzondere waterbouwkundige werken, die op een afgelegen plek werden bedacht en daarna verspreid over de hele regio. Vanaf Laluenga, waar u naast het centrum ook de Pozo Nuevo en Viejo kunt bezoeken, vertrekt de Route de los Pozos Fuente del Somontano (waterputtenroute van Somontano) die door de volgende dorpen trekt: Ponzano, Lagunarrota, Monesma de San Juan, Adahuesca en Laperdiguera.

Informatiecentrum over de waterbronnen van Somontano
Zona deportiva. 22125 Laluenga
Teléfono: 974 308 350
Apertura automática mediante monedas.

Om toegang te krijgen tot deze pozo fuente (waterput) daalt u af naar beneden richting het binnenste van de aarde via een helling met treden. Hier komt het water, beneden een gewelfde kamer, te voorschijn en wordt het opgeslagen.

In Adahuesca wordt de trap overdekt met een stenen dak dat parallel loopt aan de afdaling. Hierdoor lijkt de ruimte steeds smaller te worden.

In Somontano wordt het eerste gedeelte van de trappen van de waterputten onbedekt gelaten, terwijl het vervolg van de treden overdekt wordt met een gewervelde structuur. In dit opzicht zijn de waterputten van Adahuesca dus verschillend.

De waterput van Adahuesca vormde het decor voor de magische viering van de nacht van San Juan, oftewel midzomernacht; tijdens deze nacht werd de zomer verwelkomt door middel van kampvuren en konden er reinigende baden worden genomen.

De put van Adahuesca voorziet een conventionele bron van water die een paar meter lager ligt. Dit is een van de weinige plaatsen waar u twee verschillende soorten watervoorziening aantreft.

De oorsprong is onzeker, misschien van de islamitische periode of nog ouder en de bron werd gebruikt tot een paar decennia geleden toen stromend water zijn intrede deed.

Om water te kunnen gebruiken zocht men hier een makkelijke toegang, zodat de vrouwen deze verplichte dagelijkse taak konden vervullen.

In het nabije Laluenga ligt de grootste van alle putten die er zijn in Somontano, daarom is daar het Centrum van pozos fuente neergezet, een kleine ruimte waar de bezoeker de sleutel vindt om de bijzondere elementen van deze waterbouwkundige architectuur te begrijpen en te waarderen, die verspreid is over de hele regio: Lagunarrota, Monesma de San Juan, Laperdiguera.

De pozo fuente in Monesma staat bekend als “Pozo de la Cabañera”. De vele kuddes die hier langskwamen stopten bij een verdwenen drenkplaats, die met veel moeite en vele ladingen gevuld werd.

Het zachte water is niet geschikt om te drinken, maar dankzij drie galerijen uitgehouwen in de rotsen die het water filteren, is er meestal genoeg.