Bronnen, bevloeiingsinfrastructuur, oude bruggen en waterputten zijn allemaal elementen van het erfgoed dat karakter en identiteit geeft aan Somontano. Ondanks dat deze aan het water en zijn omloop gerelateerde elementen ingetogen besproken worden, heeft elk van deze werkjes, naast zijn etnografische waarde, een toegevoegde waarde voor het geheel. In heel Somontano zijn er namelijk soortgelijke oplossingen te vinden die een samenhangend geheel vormen en een eigen persoonlijkheid geven aan ons platteland, waar ze een frisse en harmonieuze omgeving hebben gecreëerd.

In de afgelopen jaren raakten de bronnen, drenk- en wasplaatsen buiten gebruik, ging er minder verkeer over de bruggen en raakten de waterputten in de vergetelheid. Vandaag de dag hebben ze hun originele uiterlijk terug en zijn ze hersteld voor recreatie, genot van natuur en cultuur en daardoor is ook de herinnering hersteld aan de tijd van kannen en kruiken, openbare bronnen en wasplaatsen. 

Om toegang te krijgen tot deze pozo fuente (waterput) daalt u af naar beneden richting het binnenste van de aarde via een helling met treden. Hier komt het water, beneden een gewelfde kamer, te voorschijn en wordt het opgeslagen.

In Adahuesca wordt de trap overdekt met een stenen dak dat parallel loopt aan de afdaling. Hierdoor lijkt de ruimte steeds smaller te worden.

In Somontano wordt het eerste gedeelte van de trappen van de waterputten onbedekt gelaten, terwijl het vervolg van de treden overdekt wordt met een gewervelde structuur. In dit opzicht zijn de waterputten van Adahuesca dus verschillend.

De waterput van Adahuesca vormde het decor voor de magische viering van de nacht van San Juan, oftewel midzomernacht; tijdens deze nacht werd de zomer verwelkomt door middel van kampvuren en konden er reinigende baden worden genomen.

De put van Adahuesca voorziet een conventionele bron van water die een paar meter lager ligt. Dit is een van de weinige plaatsen waar u twee verschillende soorten watervoorziening aantreft.

 

• 
• 
• 

 

Deze brug, waarvan de fundamenten aan weerszijden van de Fornocalkloof staan, werd gebouwd om de plaatsen Asque en Colungo met elkaar te verbinden. De spectaculaire plaatsing zet ons aan het denken over de riskante onderneming die de constructie ervan geweest moet zijn; om die reden doen sommige legendes geloven dat dit het werk van de duivel geweest is. Anderen beweren weer dat de naam ‘Duivelsbrug’ te maken heeft met het feit dat de duivel over deze brug moest gaan net nadat deze afgebouwd was en daarbij zijn spoor achterliet in het verse metselwerk. De afdruk was niet van een hond, niet van een zwijn, ook niet van een hert… Het moest wel van de duivel zijn… Maar, was hij nou op weg van Colungo naar Asque of van Asque naar Colungo?

Hoogstwaarschijnlijk gaat het om een bouwwerk uit de middeleeuwen.

 

• 
• 

 

Hoewel de Vero een smalle bedding heeft ter hoogte van Alquézar, werd er optimaal gebruikt gemaakt van het water. De watermolens, bruggen en waterkeringen die er nog staan zijn het bewijs van het intense gebruik van de rivier in het nabije verleden.

De dam van Alquézar heeft zijn oorsprong in de middeleeuwen liggen en het water dat hij vasthield werd via een sloot omgeleid naar een oude molen die er niet langer staat. Rond 1909 is de dam uitgebreid met betonwerk en is de sloot gecreëerd die we nu zien. Hiervandaan stroomt het water naar de turbines van een kleine watercentrale, die daar gebouwd is en waarbij de aanwezigheid van een oude molen benut is.

Terwijl u langs de rivier naar beneden loopt, gaan de scherpe kalkwanden over in afgeronde conglomeraten. Onder deze kliffen bevindt zich nog een waterkering of dam, die oorspronkelijk diende om de wieken van een zeer oude volmolen in beweging te krijgen.

De volmolen is een machine waarmee open weefsel wordt veranderd in stof met een dichtere structuur. De kracht van het water zet het wiel in beweging en daarmee de blokken die vervolgens de op de stof stampen totdat deze samengeperst is. Uit documenten is gebleken dat de volmolen van Alquézar uit 1190 stamt. Deze ontluikende pre-industriële activiteit – als men bedenkt dat dit soort machines in de 12^e eeuw beginnen te verschijnen – is een teken van de voorspoed die de stad Alquézar in de middeleeuwen kende.

Later, tussen de 14^e en 15^e eeuw, kwam het waterrad in dienst te staan van de graanmolen die zo’n 200 meter lager staat.

Het water dat via een sloot naar het waterrad geleid werd, verzamelde zich in de poel. Zo was de molenaar ervan verzekerd dat het malen steeds door kon gaan zonder dat hij afhankelijk was van de wisselvallige wateraanvoer vanuit de rivier. Het water werd gulzig opgeslokt door de molen via de molensloten, zette de molensteen in werking en kwam er weer uit door de gleuf. Deze gleuven vormen het enige bouwkundige element dat de molen onderscheidt van een buitenhuis.

 

• 
• 
• 
• 
• 
• 
•