De pozo fuente in Monesma staat bekend als “Pozo de la Cabañera”. De vele kuddes die hier langskwamen stopten bij een verdwenen drenkplaats, die met veel moeite en vele ladingen gevuld werd.

Het zachte water is niet geschikt om te drinken, maar dankzij drie galerijen uitgehouwen in de rotsen die het water filteren, is er meestal genoeg. 

 

• 
• 
• 
• 

 

De rechteroever van de rivier de Vero werd beschermd door sterke muren waarop later huizen werden gebouwd. Deze aanzienlijk hoge bebouwing vormde een solide barrière en de rivier, die werkte als een natuurlijke gracht, voltooide de bescherming van de stad.

Toegang tot de stad Barbastro via de linkeroever was alleen mogelijk door middel van de bruggen die leidden tot de stadspoorten.

Stroomopwaarts ligt de Puente del Portillo die in de twintigste eeuw in originele staat werd teruggebracht. De oorspronkelijke stenen brug met drie poorten moet rond 1600 gebouwd zijn en werd opgeblazen tijdens de laatste Spaanse burgeroorlog. Ook in de middeleeuwen lag er al een - waarschijnlijk houten - brug om toegang te krijgen tot de buitenwijk. Portillo, de naam van de brug die smalle of kleine brug betekent, doet al vermoeden dat het niet om de hoofdingang van de stad ging.

De Puente de San Francisco (Sint-Franciscusbrug) en de bijbehorende toegangspoort kreeg zijn naam door het Franciscaner klooster dat in de 13e eeuw in de buurt van de rivier gesticht werd. Hoe deze brug eruit heeft gezien is alleen te zien op oude foto’s. De brug werd in 1936 afgebroken om ‘belangrijke stedelijk-hygiënische, esthetische en zedelijke redenen’.

De rivier de Vero, met een lage waterstand in de zomer, staat bekend om zijn sporadische maar plotselinge en vernietigende overstromingen. Voordat de rivier werd gekanaliseerd verwoestte het water alles op zijn pad en de bewoners van huizen in de buurt moesten worden geëvacueerd. De bruggen, keer op keer verwoest, moesten door de eeuwen heen verschillende keren hersteld worden.

Een stuw functioneerde als barrière die het water van de Vero doorsluisde richting een afvoerkanaal. De voortdurende erosie van de rivier en de schade veroorzaakt door de overstromingen leidde tot constante reparaties aan de stuw, die rond 1969 door de kanalisatie van de rivier verdween. 

 

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

 

Voor de 16^e-eeuwse bestuurders was de drinkwatervoorziening een van de belangrijkste punten van zorg.

In tegenstelling tot de over het algemeen simpelere modellen in de rest van Somontano, werden er in Barbastro fonteinen gebouwd van uitmuntend steenhouwwerk met een artistiek en monumentaal karakter. Sierfonteinen die niet alleen in de behoefte van de gemeenschap voorzagen maar vooral ook in de wens van de opdrachtgever zich te promoten.

De fuente del azud (de waterradfontein) die gebouwd moet zijn aan het eind van de 15e eeuw, is vooral bijzonder vanwege zijn gotische decoraties. Hij bestaat uit drie delen; onderaan vier leeuwenkoppen met daarin de waterkranen, een middendeel dat bestaat uit vijf ezelsrugbogen omkaderd door een elegante rand. Het geheel wordt afgemaakt door het bovenste deel, een wat verlaagde boog bestaande uit grotere stenen (die waarschijnlijk niet bij het oorspronkelijke werk hoorden) versierd met geometrische patronen op de vijf delen die het wapen van de stad omlijsten.

Deze fontein, en ook de zogenoemde fuente del Vivero met de inscriptie Federaal-Republikeinse Gemeente 1872-1873, werd bedolven tijdens werkzaamheden aan de rivier Vero. Beide zijn recentelijk weer opgegraven.

In 1553 gaf het bestuur van de stad de opdracht aan de beeldhouwer Jaques de Guertch om de prachtige Fuente de San Francisco te bouwen. Hij was een van oorsprong Franse meester en inwoner van het toenmalige Calasanz. Het is ook het eerst gedocumenteerde werk van de Baskische steenhouwer Joan de Araçil die zich met het werk ging bezighouden toen het ontwerp van Jaques de Guertch was goedgekeurd.

De fontein moest naast het Klooster van Sint-Franciscus worden gebouwd, op de plaats waar zich al een fontein bevond die in de volksmond bekendstond als de fuente de los frayles (fontein van de broeders). Hieruit kan worden opgemaakt dat het ging om een puur decoratieve opdracht. Het ontwerp toont een diepgaande kennis van het idioom van de renaissance: balans en wisselwerking tussen de delen, juist gebruik van de decoratieve en structurele elementen, etc. Het contract beschreef precies hoe lang de bouw mocht duren (5 maanden) en met welk materiaal er gewerkt zou worden: kalksteen uit de stad Fonz, een bijzonder witte steensoort die bekend stond om zijn kwaliteit en populariteit.

De twee fonteinen in Barbastro, de Azud en de Sint-Franciscus, voldoen aan cultmodellen en speelden in de steden en dorpen een ornamentele en symbolische rol die op waardige wijze de trots van de hele samenleving vertegenwoordigde en die van het gemeentelijk bestuur dat, gevierd in de wapens op de fonteinen, had gezorgd voor de zegen van het water en de daaruit voortvloeiende welvaart voor de inwoners. 

 

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

 

Ondergrondse rivieren stromen langs deze zoutaders, lossen het zout op en wellen op als zoutwaterbronnen net als in Naval.

In Naval, waar de industriële revolutie nooit is aangekomen, bleef de traditie van zoutwinning bewaard.

Het productieproces begint bij de geleiding van het water van de zoutwaterbron naar poelen en plassen. De grote poel had twee doelen: het regelmatig distribueren van de waterstroom naar de eras en het verkrijgen van een hoge en gelijkmatige concentratie zout ten gunste van het kristallisatieproces.

Daarvandaan, via houten kanalen, werd het verdeeld over ondiepe waterbassins (eras), waar het door de wind en zon verdampt. Zo wordt het zoutgehalte steeds hoger tot het zout bezinkt. Wanneer het begint te kristalliseren, drijft er een zoute korst aan het oppervlak van het bassin: de zogenaamde zoutbloemen. Als het water verdwenen is, dan halen de ambachtslieden het zout van de bodem met een houten hark en ze leggen het zout op schitterende, witte hoopjes naast de era, zodat het zout verder opdroogt voordat het opgeslagen wordt in de hutjes.

Vandaag de dag behoudt Salinar de la Rolda de Naval de zoutproductie en combineert ze dat met een kuuroord dat elke zomer duizenden bezoekers ontvangt, aangetrokken door de  heilzame werking van de baden.

 

• 
• 
• 
• 
• 
• 
•